Πέντε συμβουλές για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης

Η ενσυναίσθηση βρίσκεται στον πυρήνα του τι σημαίνει να είναι κανείς άνθρωπος. Αποτελεί τη βάση για τις ηθικές πράξεις, τις καλές σχέσεις και για την επαγγελματική επιτυχία. Και είναι το κλειδί για την αποτροπή του εκφοβισμού (bullying) και άλλων μορφών σκληρότητας.

Η συμπόνια ξεκινά με την ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, να βλέπουμε τα πράγματα από τη δική τους σκοπιά. Όμως δεν πρόκειται μόνο για αυτήν την ικανότητα. Οι πωλητές, οι πολιτικοί, οι ηθοποιοί και οι διαφημιστές συχνά έχουν τη δεξιότητα να υιοθετούν την οπτική των άλλων, αλλά μπορεί να μη νοιάζονται για αυτούς. Η ενσυναίσθηση περιλαμβάνει την αξία που δίνουμε στις άλλες οπτικές και τους άλλους ανθρώπους. Πρόκειται για την αντίληψη της οπτικής των άλλων και τη συμπόνια.

Πώς μπορούν οι γονείς να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση; Οι παρακάτω πέντε συμβουλές βασίζονται στην έρευνα και τη γνώση των επαγγελματιών.

1. Δείξτε ενσυναίσθηση στο παιδί σας και γίνετε παράδειγμα προς μίμηση.

Τα παιδιά μαθαίνουν την ενσυναίσθηση παρατηρώντας μας και βιώνοντας την ενσυναίσθησή μας προς αυτά. Όταν δείχνουμε ενσυναίσθηση στα παιδιά μας, αναπτύσσουν ασφαλείς δεσμούς εμπιστοσύνης μαζί μας. Οι δεσμοί αυτοί είναι καίριοι για να θελήσουν να υιοθετήσουν τις αξίες μας και να μιμηθούν τη συμπεριφορά μας και συνεπώς να χτίσουν ενσυναίσθηση για άλλους.

Η ενσυναίσθηση προς τα παιδιά μας παίρνει διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένου του να αφουγκραζόμαστε τις σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες, να κατανοούμε και να σεβόμαστε τις προσωπικότητές τους, να ενδιαφερόμαστε ειλικρινά για τις ζωές τους και να τα καθοδηγούμε προς δραστηριότητες που αντανακλούν μια κατανόηση για το είδος του ανθρώπου που είναι και τα πράγματα που απολαμβάνουν.

Τα παιδιά επίσης μαθαίνουν την ενσυναίσθηση παρακολουθώντας εκείνους που εμείς προσέχουμε και εκτιμούμε. Θα προσέξουν αν φερόμαστε σε έναν σερβιτόρο ή σε έναν κούριερ σαν να είναι αόρατοι. Στα θετικά, θα προσέξουν αν καλωσορίσουμε μια νέα οικογένεια στο σχολείο του παιδιού μας ή αν εκφράσουμε ανησυχία για κάποιο άλλο παιδί στην τάξη τους που αντιμετωπίζει κάποια δυσκολία.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τι μπορεί να μας εμποδίζει να δείξουμε ενσυναίσθηση. Είμαστε, για παράδειγμα, εξαντλημένοι ή αγχωμένοι; Μήπως το παιδί μας "πατάει" τα κουμπιά μας με τρόπο που κάποιες φορές μας δυσκολεύει να του δείχνουμε ενσυναίσθηση;

Δοκιμάστε αυτό:

Γνωρίστε το παιδί σας. Ρωτήστε το ερωτήσεις. Για παράδειγμα, τι έμαθες σήμερα που ήταν ενδιαφέρον; Ποιο ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι της ημέρα σου; Πώς θα σου άρεσε να περάσεις μια μέρα, αν μπορούσες να κάνεις οτιδήποτε; Έχεις κάποιο φίλο που σέβεσαι πολύ; Γιατί τον σέβεσαι;

Επιδείξτε ενσυναίσθηση σε άλλους, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που είναι διαφορετικοί από εσάς. Σκεφτείτε να προσφέρετε τακτικά εθελοντική εργασία ή συνεισφέρετε με άλλους τρόπους στην κοινότητά σας. Ακόμα καλύτερα, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να τα κάνετε όλα αυτά μαζί με το παιδί σας. Εκφράστε ενδιαφέρον προς εκείνους από διαφορετικά περιβάλλοντα που αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών δυσκολίες.

Ασχοληθείτε με τη φροντίδα του εαυτού σας και την ενδοσκόπηση. Προσπαθήστε να βρείτε χρόνο να κάνετε τακτικά κάποια δραστηριότητα, είτε είναι περπάτημα, διάβασμα ενός βιβλίου, διαλογισμός ή προσευχή, που μπορεί να σας βοηθήσει να μη νιώθετε πνιγμένοι από το στρες. Αναστοχαστείτε και συμβουλευτείτε άτομα που εμπιστεύεστε, όταν δυσκολεύεστε να δείξετε ενσυναίσθηση στο παιδί σας.

2. Θέστε ως προτεραιότητα το νοιάξιμο για τους άλλους και ορίστε υψηλές ηθικές προσδοκίες. 

Αν θέλουμε τα παιδιά να δίνουν αξία στην οπτική των άλλων και να δείχνουν συμπόνοια για αυτούς, είναι πολύ σημαντικό να ακούν από τους γονείς τους ότι το να νοιαζόμαστε για τους άλλους είναι υψηλή προτεραιότητα και ότι είναι εξίσου σημαντικό με τη δική τους χαρά. Αν και οι περισσότεροι γονείς υποστηρίζουν ότι η ανατροφή των παιδιών τους είναι η κορυφαία προτεραιότητα, συχνά τα παιδιά δεν λαμβάνουν το μήνυμα αυτό.

Δοκιμάστε αυτό:

Μείνετε σε ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Σκεφτείτε τα ημερήσια μηνύματα που στέλνετε στα παιδιά σας σχετικά με τη σημασία του νοιαξίματος. Για παράδειγμα, αντί να λέτε "το πιο σημαντικό είναι να είσαι χαρούμενο", μπορείτε να πείτε "το πιο σημαντικό είναι να είσαι καλοσυνάτο και χαρούμενο".

Θέστε ως προτεραιότητα τη φροντίδα, όταν μιλάτε για άλλους σημαντικούς ενήλικες στη ζωή των παιδιών. Για παράδειγμα, ρωτήστε τους δασκάλους και τους προπονητές, πέρα από τις ακαδημαϊκές επιδόσεις ή τους βαθμούς, αν τα παιδιά σας νοιάζονται για την κοινότητα και τα μέλη της.

Βοηθήστε τα παιδιά σας να κατανοήσουν ότι ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω τους. Είναι ζωτικής σημασίας κάποιες φορές οι γονείς να βάζουν τη φροντίδα των άλλων πάνω από τη χαρά των παιδιών, όπως, για παράδειγμα, επιμένοντας μερικές φορές να κλείσουν την τηλεόραση και να βοηθήσουν στο σπίτι ή να είναι ευγενικά ακόμα κι όταν έχουν άσχημη διάθεση.

3. Δώστε ευκαιρίες στα παιδιά να εξασκηθούν στην ενσυναίσθηση.

Τα παιδιά γεννιούνται με τη δυνατότητα για ενσυναίσθηση, αλλά πρέπει να καλλιεργηθεί κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η εκμάθηση της ενσυναίσθησης είναι, από πολλές απόψεις, σαν να μαθαίνουμε μια γλώσσα ή ένα άθλημα. Λαμβάνοντας τακτικά υπόψη μας την οπτική και τις περιστάσεις των άλλων βοηθάμε να μετατρέψουμε την ενσυναίσθηση σε φυσικό αντανακλαστικό και βοηθάμε τα παιδιά να συντονίζονται στα συναισθήματα και τη οπτική των άλλων.

Δοκιμάστε αυτό:

Συγκεντρωθείτε ως οικογένεια. Συγκαλέστε οικογενειακά συμβούλια, όταν υπάρχουν οικογενειακές δυσκολίες ή διαφωνίες, και στα συμβούλια αυτά δώστε τον λόγο στα παιδιά και ενθαρρύνετέ τα να δουν τα πράγματα από την οπτική γωνία των άλλων μελών της οικογένειας. Ακούστε προσεκτικά τη γνώμη των παιδιών και ζητήστε τους να ακούσουν προσεκτικά τις γνώμες των άλλων.

Ενθαρρύνετε την ενσυναίσθηση στους ομοίους τους. Ρωτήστε τα παιδιά για τους συμμαθητές τους και τους φίλους τους. Ρωτήστε τα αν υπάρχουν διαμάχες με φίλους, ώστε να αναλογιστούν την οπτική των φίλων τους.

Αναστοχαστείτε πάνω στην ενσυναίσθηση και το νοιάξιμο. Όταν είστε με το παιδί σας, παρατηρήστε (είτε στην πραγματικότητα είτε την τηλεόραση ή σε ένα βιβλίο) κάποιον που επιδεικνύει ενσυναίσθηση ή έλλειψη αυτής. Συζητήστε γιατί οι πράξεις ενσυναίσθησης είναι σημαντικές και γιατί η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί να είναι βλαπτική.

Συζητήστε ηθικά διλήμματα. Συζητήστε με το παιδί σας ηθικά διλήμματα που τα βοηθάνε να εκτιμήσουν διαφορετικές οπτικές, όπως "πρέπει να προσκαλέσω τον νέο γείτονα στο πάρτι γενεθλίων μου, όταν ο καλύτερός μου φίλος δεν τον συμπαθεί;" "Πρέπει να πω στην φίλη μου, αν γνωρίζω το αγόρι της, που είναι επίσης φίλος μου, ότι την απάτησε;"

Υποστηρίξτε το "κάνε με". Ενθαρρύνετε τα παιδιά όχι μόνο να πράττουν, να κάνουν κάτι "για  άλλους", αλλά να κάνουν κάτι "με άλλους", να εργάζονται με διαφορετικές ομάδες μαθητών για να ανταποκριθούν σε προβλήματα της κοινότητας.

4. Επεκτείνετε τον κύκλο φροντίδας του παιδιού σας.

Συχνά μιλάμε για την ενσυναίσθηση σαν να είναι ποσοτική. Για παράδειγμα, μιλάμε για παιδιά που έχουν πολλή ή λίγη ενσυναίσθηση ή ότι δεν έχουν καθόλου. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι αν τα παιδιά μπορούν να δείξουν ενσυναίσθηση ή πόση ενσυναίσθηση έχουν. Το θέμα είναι σε ποιον δείχνουν ενσυναίσθηση. Για τους περισσότερους από εμάς, δεν είναι δύσκολο να δείχνουμε ενσυναίσθηση για τα μέλη της οικογένειάς μας και τους κοντινούς μας φίλους. Είναι επίσης στην ανθρώπινη φύση να δείχνουμε ενσυναίσθηση για ανθρώπους που μας μοιάζουν με κάποιον τρόπο. Αλλά το πραγματικό θέμα είναι αν τα παιδιά (και οι ενήλικες) δείχνουν ενσυναίσθηση έξω από τον κύκλο αυτόν. Ως γονείς και φροντιστές, δεν είναι μόνο σημαντικό να επιδεικνύουμε πώς να εκτιμούμε διαφορετικούς τύπους ανθρώπων. Είναι σημαντικό να καθοδηγήσουμε τα παιδιά, ώστε να κατανοούν και να νοιάζονται για πολλούς τύπους ανθρώπων που διαφέρουν από τα ίδια και που μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες πολύ διαφορετικές από τις δικές τους.

Δοκιμάστε αυτό:

Εστιάστε και διευρύνετε. Βοηθήστε το παιδί να μάθει να εστιάζει, να συντονίζεται προσεκτικά στους άλλους, αλλά επίσης να διευρύνει την ματιά του, να βλέπει τις διάφορες απόψεις. Χρησιμοποίησε ιστορίες από την επικαιρότητα ή από σειρές για να ξεκινήσετε συζητήσεις με τα παιδιά για τις δυσκολίες των άλλων και τα εμπόδια που συναντούν ή απλώς για τις διαφορετικές εμπειρίες των παιδιών σε άλλες χώρες ή κοινότητες.

Κατανοήστε εκείνους που διαφέρουν ή δυσκολεύονται. Τονίστε στα παιδιά τη σημασία του να ακούμε πραγματικά τους άλλους, ειδικά εκείνους που μπορεί να να μην είναι οικείοι και να μην τους κατανοούμε αμέσως. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να λαμβάνουν υπόψη τα συναισθήματα εκείνων που μπορεί να είναι ευάλωτοι, όπως ένα παιδί που βιώνει οικογενειακά προβλήματα ή ένα μη δημοφιλές παιδί. Δώστε στα παιδιά κάποιες απλές ιδέες για το πώς να ενεργήσουν, όπως να παρηγορήσουν έναν συμμαθητή που τον πειράζουν.

 

5. Βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν αυτοέλεγχο και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους.

Συχνά, όταν τα παιδιά δεν εκφράζουν ενσυναίσθηση, δεν είναι επειδή δεν τη διαθέτουν. Είναι επειδή κάποιο συναίσθημα ή εικόνα την εμποδίζει. Συχνά, η ικανότητα να νοιαζόμαστε για τους άλλους υπερνικάται, για παράδειγμα, από τον θυμό, την ντροπή, τη ζημιά ή άλλα "αρνητικά" συναισθήματα. Βοηθώντας τα παιδιά να διαχειριστούν τα "αρνητικά" συναισθήματα καθώς και τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις για τους άλλους, βοηθάμε να "απελευθερωθεί" η ενσυναίσθηση.

Δοκιμάστε αυτό:

Ταυτοποιήστε τα συναισθήματα. Ονομάστε εκ μέρους των παιδιών τα δύσκολα συναισθήματά τους, όπως αγανάκτηση, λύπη και θυμό, και ενθαρρύνετέ τα να σας μιλήσουν σχετικά με το λόγο για τον οποίον νιώθουν έτσι.

3 βήματα για τον αυτοέλεγχο. Ένας απλός τρόπος να βοηθήσετε τα παιδιά να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους είναι να εξασκηθείτε μαζί στα τρία αυτά απλά βήματα: σταμάτα, πάρε μια βαθιά ανάσα από  τη μύτη και έκπνευσε από το στόμα και μέτρα μέχρι το πέντε. Δοκιμάστε το όταν τα παιδιά σας είναι ήρεμα. Έπειτα, όταν τα βλέπετε να εκνευρίζονται, θυμίστε τους τα βήματα και κάντε τα μαζί τους.

Επιλύστε διαμάχες. Εξασκηθείτε μαζί με το παιδί σας στην επίλυση διαμαχών. Σκεφτείτε μια διαμάχη που εσείς ή το παιδί σας είδατε ή βιώσατε και είχε κακή κατάληξη. Έπειτα δραματοποιήστε διαφορετικούς τρόπους ανταπόκρισης. Προσπαθήστε να επιτύχετε αμοιβαία κατανόηση. Ακούστε και επαναδιατυπώστε ο ένας τα συναισθήματα του άλλου, μέχρι και οι δυο να νιώστε ότι σας έχουν κατανοήσει. Αν το παιδί σας σάς παρακολουθεί να βιώνετε κάποιο δύσκολο συναίσθημα και ανησυχεί, μιλήστε στο παιδί σας για το πώς το χειρίζεστε.

 

Πηγή:

https://mcc.gse.harvard.edu/resources-for-families/5-tips-cultivating-empathy