Στηρίζοντας το Παιδί μετά από Τραυματικά Γεγονότα

  • Αν και τα παιδιά κάθε ηλικίας μπορεί να επηρεαστούν από τραυματικές εμπειρίες, όπως τροχαία ατυχήματα, ιατρικό τραύμα, έκθεση σε βία, καταστροφές, είναι ότι, τα περισσότερα είναι ανθεκτικά και ικανά να διαχειριστούν το γεγονός και να ανακάμψουν. Η Joy D. Osofsky, PhD παρουσιάζει στον ιστότοπο PsychCentral τρόπους με τους οποίους μπορούν οι γονείς να στηρίξουν το παιδί τους μετά από τραυματικά γεγονότα.

Η Dr Ann Masten του Πανεπιστημίου της Minnesota χαστακτήρισε στο journal American Psychologist (2001)  την ανθεκτικότητα ως «καθημερινή μαγεία». Με άλλα λόγια, δεδομένων των συνηθισμένων προστατευτικών παραγόντων, τα περισσότερα παιδιά θα μπορέσουν να διαχειριστούν, να ανακάμψουν και θα είναι καλά, αφού δουν ή βιώσουν ένα τραυματικό γεγονός.

Κάποια παιδιά και έφηβοι μετά από μια καταστροφή, ειδικά αν έχουν προγενέστερα βιώσει άλλα τραυματικά γεγονότα, μπορεί να αναπτύξουν κάποια συμπτώματα. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με το τραύμα μπορεί να εμφανιστούν ως δύσκολες συμπεριφορές ή συναισθήματα τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Είναι σημαντικό για τους γονείς να γνωρίζουν ότι οι συμπεριφορές και τα συναισθήματα μπορεί να «απορυθμιστούν». Τα παιδιά μπορούν να διαχειρίζονται το τραύμα επιδεικνύοντας πιο επιθετικές ή απομονωτικές συμπεριφορές, ακόμη και «μούδιασμα» ή ελάχιστο συναίσθημα.

Κάποια από τα «καμπανάκια» που πρέπει να ανησυχούν τους γονείς συμπεριλαμβάνουν:
  • Για παιδιά κάτω των 5 ετών: παλινδρόμηση σε προγενέστερες συμπεριφορές, όπως πιπίλισμα δακτύλου, νυχτερινή ενούρηση, φόβος για το σκοτάδι, άγχος αποχωρισμού ή υπερβολική προσκόλληση.
  • Για παιδιά από 6 ως 11 ετών: άτακτη συμπεριφορά, υπερβολική απομόνωση, ανικανότητα να προσέξει κάποιο ερέθισμα, προβλήματα ύπνου και εφιάλτες, προβλήματα στο σχολείο, αλλαγές στη συνήθη συμπεριφορά, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, όπως στομαχόπονος και πονοκέφαλος.
  • Για παιδιά 12 ως 17 ετών: προβλήματα στον ύπνο και εφιάλτες, προβλήματα στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στις επιδόσεις και κοπάνες, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, προβλήματα με τους συνομήλικους, αλλαγές στη συνήθη συμπεριφορά, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, όπως στομαχόπονος και πονοκέφαλος, κατάθλιψη και αυτοκτονικός ιδεασμός.
Οι γονείς πρέπει να είναι ικανοί να αναγνωρίζουν αυτά τα «καμπανάκια» και να εντοπίζουν πότε το παιδί τους μπορεί να βιώνει τόση ένταση ώστε να χρειάζεται βοήθεια. Ενδεχομένως οι γονείς να χρειαστεί να παράσχουν στήριξη στο παιδί τους μετά από τραυματικά γεγονότα που μπορεί να έχουν τραυματίσει και τους ίδιους. Μια σύντομη στήριξη και η ευχέρεια να μιλήσετε σε κάποιον που είναι πιο αντικειμενικός μπορεί να είναι ωφέλιμο τόσο για τους γονείς όσο και για το παιδί μετά από ένα τραυματικό γεγονός.

Τα παιδιά που βιώνουν τραυματικά γεγονότα μπορούν να προστατευθούν με στήριξη από τους γονείς τους ή έμπιστους φροντιστές, όταν μπορούν να μιλήσουν και να ακουστούν και, αν είναι νεότερα, όταν μπορούν να παίξουν ελεύθερα. Τα μικρότερα παιδιά συχνά αναπαριστούν στο παιχνίδι τους ό,τι είδαν ή βίωσαν. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο και να προκαλεί αναστάτωση στους γονείς που το παρακολουθούν, αλλά είναι σημαντικό βήμα στην ανάκαμψη του παιδιού από το γεγονός.

Η επιστροφή στη ρουτίνα είναι επίσης πολύ σημαντικό για τα παιδιά που έχουν βιώσει ένα τραύμα, ακόμη και αν οι ρουτίνες είναι διαφορετικές από εκείνες που υπήρχαν πριν το γεγονός. Αν τα παιδιά είναι μεγαλύτερης ηλικίας, το να πηγαίνουν σχολείο και να είναι με φίλους βοηθάει την ανάκαμψη. Η ζωή χρειάζεται να είναι προβλέψιμη για τα παιδιά (και τους ενήλικες) και οι τραυματικές εμπειρίες διαταράσσουν την προβλεψιμότητα. Η επαναφορά της ρουτίνας βοηθά τη ζωή να γίνει προβλέψιμη ξανά.

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τους γονείς που βοηθούν το παιδί τους να διαχειριστεί κάποιο τραύμα συμπεριλαμβάνουν:
  1. Προσφερθείτε να ακούσετε το παιδί σας και να το βοηθήσετε, αλλά μην το κατακλύζετε με ερωτήσεις, αν δεν είναι ακόμα έτοιμο να μιλήσει. Μην πιέζετε το παιδί σας να σκεφτεί ή να μιλήσει για ό,τι συνέβη πέρα από ό,τι είναι πρόθυμο ή έτοιμο το παιδί να πει. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις των παιδιών σας πρέπει να είναι κατάλληλες για την ηλικία τους και ειλικρινείς. Δεν είναι προς το συμφέρον τους να κατακλυστούν από περισσότερες πληροφορίες απ’ όσες χρειάζονται ή ζήτησαν. 
  2. Μιλήστε για ό,τι συνέβη ή συμβαίνει, αλλάσε ανεκτές δόσεις. Είναι συνετό να σέβεστε την ανάγκη του παιδιού σας να σταματήσει τη συζήτηση και να σέβεστε την επιθυμία του να μη μιλήσει άλλο για το τραύμα για λίγο καιρό. Είτε εκείνο είτε εσείς μπορείτε να ζητήσετε να μιλήσετε μια άλλη φορά.
  3. Μην υποτιμάτε την κατανόηση ή την αντίληψη ενός μικρού παιδιού. Απαντήστε στις ερωτήσεις του παιδιού σας σχετικά με τον τραυματισμό ή τον θάνατο με ειλικρίνεια, αλλά σε μια γλώσσα που να κατανοεί, χωρίς να του δώσετε περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται να ακούσει.
Οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες έχουν διαφορετικές ανάγκες. Για παράδειγμα, ένα πολύ μικρό παιδί χρειάζεται να προστατευθεί από την έκθεση σε υπερβολικά πολλή τηλεόραση ή άλλα ΜΜΕ, καθώς πιθανότατα να έχει ήδη δει ή ακούσει πάρα πολλά.

Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια όχι μόνο για το άγχος και τη σύγχυση, αλλά και για τον θυμό τους. Μπορεί να αντιδράσουν στο τραυματικό γεγονός με θυμό και να χρειάζεται να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με υγιή τρόπο. Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι υγιείς τρόποι κατάλληλοι για αντίστοιχες ηλικίες, που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να εκφράσουν τη σύγχυση ή το θυμό τους για ένα τραυματικό γεγονός:
  • Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να θέλουν να ζωγραφίσουν εικόνες για ό,τι συνέβη, όπως πχ οχήματα πρώτων βοηθειών να καταφθάνουν. Τα παιδιά που είναι λίγο μεγαλύτερα μπορεί να θέλουν να το αναπαραστήσουν με τα παιχνίδια τους.
  • Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να θέλουν να ζωγραφίσουν εικόνες για ό,τι συνέβη, όπως πχ οχήματα πρώτων βοηθειών να καταφθάνουν. Τα παιδιά που είναι λίγο μεγαλύτερα μπορεί να θέλουν να το αναπαραστήσουν με τα παιχνίδια τους.
  • Τα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις λιγότερο λεκτικές μορφές έκφρασης, αλλά μπορεί επίσης να είναι ικανά να εκφράσουν πιο άμεσα και λεκτικά τα συναισθήματά τους και τις ανησυχίες τους. Είναι πιο πιθανό να μιλήσουν σε δασκάλους, συγγενείς και άλλους ενήλικες, εκτός από τους γονείς τους.
  • Οι έφηβοι μπορεί να το βρουν ωφέλιμο να μιλήσουν ως μέλη μιας μικρής ομάδας συνομηλίκων τους, αντί να μιλήσουν μόνοι τους. Μετά από καταστροφές, οι έφηβοι διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στις εργασίες ανάκαμψης στο σχολείο και στην κοινότητά τους, ενώ παράλληλα βοηθούν και νεότερα παιδιά. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται και να ενθαρρύνονται κοινωνικές δραστηριότητες για τους εφήβους που μπορούν παράλληλα να μειώσουν τις πιθανότητες για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.
Όπως είπε η Joy D. Osofsky, PhD σε έναν γονέα του οποίου το παιδί ήταν πολύ αναστατωμένο μετά από ένα τραυματικό γεγονός «Η ζωή θα επανέλθει στα φυσιολογικά της. Όμως είναι πιθανό να υπάρχει ένα ‘νέο φυσιολογικό’ μετά το τραύμα.»


Ολόκληρο το άρθρο βρίσκεται εδώ:

https://psychcentral.com/lib/parenting-after-traumatic-events-ways-to-support-children/