Αισθητηριακή Επεξεργασία

Τα θέματα αισθητηριακής επεξεργασίας συχνά αναγνωρίζονται για πρώτη φορά κατά τη νηπιακή ηλικία, όταν οι γονείς παρατηρούν πως το παιδί τους δείχνει μια ασυνήθιστη αποστροφή προς το θόρυβο ή/και το φως, παραπονιέται ότι τα παπούτσια του είναι πάντα πολύ στενά και το ενοχλούν τα ρούχα του. Μπορεί επίσης να παρατηρήσουν μια αδεξιότητα και δυσκολία στο ανέβασμα της σκάλας ή στις λεπτές κινήσεις, όπως το κράτημα του μολυβιού και το κούμπωμα των κουμπιών.

Κάποιες συμπεριφορές που προβληματίζουν τους γονείς μπορεί να παρατηρούνται, όταν το παιδί:

  • ουρλιάζει όταν το πρόσωπό του βρέχεται.
  • έχει ξεσπάσματα θυμού, όταν προσπαθούν να το ντύσουν.
  • έχει ασυνήθιστα υψηλό ή χαμηλό όριο πόνου.
  • σκοντάφτει πάνω σε τοίχους ή και ανθρώπους.
  • βάζει μη βρώσιμα πράγματα, όπως πέτρες και μπογιές, στο στόμα του.

Αυτές και άλλες μη τυπικές συμπεριφορές μπορούν να οφείλονται σε θέματα αισθητηριακής επεξεργασίας, δηλαδή τη δυσκολία να αφομοιώνει πληροφορίες μέσω των αισθήσεων, γεγονός που μπορεί να καταβάλλει το παιδί και να έχει ως αποτέλεσμα μια δυσνόητη, για τους γονείς, συμπεριφορά. Αν και συχνά οι δυσκολίες αυτές χαρακτηρίζονται ως Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας, οι ψυχίατροι τονίζουν πως δεν πρόκειται για μια αναγνωρισμένη διαταραχή στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (Diagnostic and Statistical Manual).

Τα προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας πλέον θεωρούνται ένα από τα συμπτώματα του αυτισμού, καθώς η πλειονότητα των παιδιών και ενηλίκων στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν επίσης σημαντικά θέματα αισθητηριακής επεξεργασίας. Ωστόσο, πολλά παιδιά με θέματα αισθητηριακής επεξεργασίας δεν είναι στο φάσμα. Τέτοια θέματα μπορούν να παρουσιαστούν και σε άτομα με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), Ιδεοψυχαναγκαστικη Διαταραχή και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Αλλά μπορούν να παρουσιαστούν και σε άτομα που δεν έχουν διάγνωση.

Δραματικές μεταπτώσεις στη διάθεση και ξεσπάσματα

Συνήθως οι γονείς παρατηρούν πρώτα τις παράξενες συμπεριφορές και τις ακραίες μεταπτώσεις στη διάθεση, που συχνά προκαλούν ανησυχία. Συχνά πρόκειται για μια υπερβολική αντίδραση σε μια αλλαγή στο περιβάλλον, μια δραστική, ανεξήγητη αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού.

Για παράδειγμα, ένα πρωτάκι μπορεί να τα πηγαίνει μια χαρά σε ένα ήσυχο περιβάλλον με έναν ήρεμο ενήλικα. Όμως αν αυτό το παιδί πάει σε ένα σούπερ μάρκετ γεμάτο οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα, μπορεί να το δείτε να ξεσπάει σε μια έκρηξη θυμού, η οποία πιθανώς να τρομάζει τόσο τους γονείς όσο και το ίδιο το παιδί.

Η αντίδραση «πάλη ή φυγή»

Μια άλλη αντίδραση, όταν μας καταβάλλει η πληθώρα των ερεθισμάτων, είναι η φυγή. Αν ένα παιδί τρέξει έξω από την παιδική ή το πάρκινγκ, αγνοώντας τον κίνδυνο, αυτό είναι ένα καμπανάκι ότι μπορεί να τρέχει μακριά από κάτι που το αναστατώνει (το οποίο μπορεί να μην είναι προφανές για εμάς) ή να τρέχει προς ένα περιβάλλον ή αίσθηση που του προσφέρει ηρεμία. Ή ένα παιδί μπορεί να γίνει επιθετικό, όταν βιώνει αισθητηριακή υπερφόρτωση.

Κάποια παιδιά στο φάσμα του αυτισμού περιπλανιούνται προς σώματα νερού, πολύ συχνά με μοιραία αποτελέσματα. Μια θεωρία είναι ότι το νερό προσφέρει το αισθητηριακό ερέθισμα που αποζητούν, εξαιτίας των θεμάτων αισθητηριακής επεξεργασίας που έχουν. Αυτό, φυσικά, δεν το κάνουν όλα τα παιδιά με δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία, αλλά τα περισσότερα έλκονται από αισθήσεις και περιβάλλοντα που τους προσφέρουν γαλήνη ή ερεθίσματα. Ο αυτοέλεγχός τους δεν είναι ιδιαίτερα καλός, με αποτέλεσμα η ασφάλεια να έρχεται δεύτερη μετά την ανάγκη να πάρουν το ερέθισμα που θέλουν ή να βιώσουν γαλήνη μέσα στο νερό.

Τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ενήλικες με αισθητηριακές δυσκολίες βιώνουν είτε υπερευαισθησία ή υποευαισθησία.

Ποιες είναι οι δυσκολίες αισθητηριακής επεξεργασίας;

Οι δυσκολίες αισθητηριακής επεξεργασίας αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά από την εργοθεραπεύτρια Dr. A. Jean Ayers. Τη δεκαετία του 1970, η Dr. Ayers εισήγαγε την ιδέα ότι ο εγκέφαλος κάποιων ανθρώπων δεν μπορεί να κάνει ό,τι οι περισσότεροι θεωρούμε δεδομένο: να επεξεργαστεί όλες τις πληροφορίες που προέρχονται μέσω των επτά (και όχι των παραδοσιακών πέντε) αισθήσεων, ώστε να σχηματίζει μια καθαρή εικόνα του τι συμβαίνει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.

Πέρα από την αφή, την ακοή, τη γεύση, την όσφρηση και την όραση, η Dr. Ayres πρόσθεσε τις «εσωτερικές» αισθήσεις της σωματικής επίγνωσης (ιδιοδεκτικότητα) και κίνησης (αιθουσιαίας). Όταν ο εγκέφαλος δεν μπορεί να συνθέσει όλες τις πληροφορίες που έρχονται ταυτόχρονα, είναι σαν να συνωστίζονται αντικρουόμενα σήματα που έρχονται γρήγορα από όλες τις κατευθύνσεις, οπότε ο εγκέφαλος δεν μπορεί να βγάλει νόημα από όλα αυτά.

Ποιες είναι αυτές οι δυο «επιπλέον» αισθήσεις που εισήγαγε η Dr.Ayres;

Οι ιδιοδεκτικοί δέκτες βρίσκονται στις αρθρώσεις και τους συνδέσμους, επιτρέποντας τον κινητικό έλεγχο και τη στάση του σώματος. Το ιδιοδεκτικό σύστημα λέει στον εγκέφαλο πού είναι το σώμα σε σχέση με άλλα αντικείμενα και πώς να κινηθεί.

Τα παιδιά που είναι υποευαίσθητα λαχταρούν ερεθίσματα: τους αρέσει να πηδάνε και να συγκρούονται καθώς και η βαθιά πίεση, όπως στις σφιχτές αγκαλιές.

Αν είναι υπερευαίσθητα, δυσκολεύονται να κατανοήσουν πού είναι το σώμα τους σε σχέση με άλλα αντικείμενα και μπορεί να φαίνονται αδέξια. Επειδή δυσκολεύονται να νιώσουν το μέγεθος της δύναμης που πρέπει να εφαρμόσουν, μπορεί να σκίσουν το χαρτί καθώς σβήνουν κάτι που έγραψαν ή να κοπανάνε τα πράγματα καθώς τα ακουμπάνε στο τραπέζι.

Οι αιθουσιαίοι δέκτες, που βρίσκονται στο εσωτερικό αυτί, λένε στο εγκέφαλο πού είναι το σώμα στο χώρο, παρέχοντας πληροφορίες σχετικές με την κίνηση και τη θέση του κεφαλιού. Αυτά είναι, μεταξύ άλλων, καίρια στοιχεία της ισορροπίας και του συντονισμού.

Τα άτομα με υποευαισθησία βρίσκονται σε συνεχή κίνηση, καθώς αποζητούν γρήγορη, κυκλική ή/και έντονη κίνηση και τους αρέσει να τους πετάνε στον αέρα, να πηδάνε από έπιπλα ή πάνω σε τραμπολίνα.

Τα άτομα με υπερευαισθησία μπορεί να φοβούνται τις δραστηριότητες που απαιτούν καλή ισορροπία, όπως το σκαρφάλωμα, το ποδήλατο και το κουτσό, ειδικά με κλειστά τα μάτια. Και αυτοί μπορεί να φαίνονται αδέξιοι.

Παρεξηγημένες συμπεριφορές

Αν ένα παιδί που είναι υπερευαίσθητο σε συγκεκριμένες αισθήσεις, τότε όχι μόνο είναι πιθανό να είναι ανήσυχο και ευερέθιστο, ακόμη και θυμωμένο ή φοβισμένο, αλλά πιθανόν να θεωρείται «ιδιότροπο» ή «μυγιάγγιχτο». Αν τρέχει μακριά από κάποια κατάσταση επειδή είναι αγχωμένο ή επειδή νιώθει υπερβολικά πολλά ερεθίσματα και δε χρησιμοποιεί καλά την εκτελεστική του λειτουργία επειδή το σώμα του έχει μια ισχυρή ανάγκη να διαφύγει, τότε μπορεί να θεωρηθεί «παρορμητικό». Αν το παιδί δυσκολεύεται να σχεδιάσει και να εκτελέσει κινήσεις εξαιτίας της κακής σωματικής επίγνωσης και κακής οργάνωσης στις κινητικές περιοχές του εγκεφάλου, τότε είναι «αδέξιο». Επειδή ένα παιδί προσπαθεί να ξεδιαλύνει όσα προσλαμβάνει από τις αισθήσεις του, μπορεί να καθυστερεί αναπτυξιακά σε κάποια θέματα και γι? αυτό να θεωρείται «ανώριμο» για την ηλικία του.

Μέσω της σύγχυσης αυτής, μπορεί να είναι μια ανακούφιση ότι όλο και περισσότεροι γονείς αναγνωρίζουν τι μπορεί να προκαλεί αυτήν την κατά τ? άλλα ανεξήγητη συμπεριφορά.

 

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ:

https://childmind.org/article/sensory-processing-issues-explained/